Οικία Ψάνη

Το κτίριο το οποίο αποτέλεσε την οικία της οικογένειας Ψάνη, είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα λαϊκής κατοικίας εντός του οικισμού του Πολιχνίτου. Η οικοδόμηση του κτιρίου υπολογίζεται στα τέλη του 19ου αιώνα και περιήλθε αρχικά στην ιδιοκτησία της οικογένειας του Στυλιανού Αρμενάκη προκείμενου να δοθεί ως προίκα στη κόρη του Χαρίκλεια και μετέπειτα σύζυγο του Μιχαήλ Ψάνη. Ο εξωτερικός λιτός διάκοσμος του κτιρίου καταμαρτυρά τη λαϊκή καταγωγή των ιδιοκτητών του, ενώ η εργονομία των εσωτερικών του χώρων εξυπηρετούσε τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες της οικογένειας τόσο για την καθημερινή διαβίωση όσο και για τον βιοπορισμό τους.

Στην πρόσοψη του κτιρίου υπάρχει η κύρια είσοδος, δεξιά της μία δεύτερη είσοδος με διπλή πόρτα εμφανώς μεγαλύτερη για την είσοδο του υποζυγίου. Περιμετρικά των θυρών και των παραθύρων διακρίνονται τα παραδοσιακά σοβελίκια με διακριτική διακόσμηση, κατασκευασμένα από πέτρα. Ενώ στην αριστερή πλευρά του κτιρίου επίσης διακρίνονται δύο φουρούσια από ακατέργαστη πέτρα που εξυπηρετούν στην σταθεροποίηση του ξύλινου πατώματος του πρώτου ορόφου.

Στο ισόγειο αριστερά της κεντρικής εισόδου υπάρχει κοινόχρηστος χώρος (κατεβατό) με τζάκι (γωνιά) για την θέρμανση άλλα και για την παρασκευή του φαγητού, επενδεδυμένος με ξύλινο πάτωμα, στο οποίο τοποθετούνταν υφασμάτινοι κετσέδες για την διατήρηση της θερμοκρασίας καθώς σε αυτό τον χώρο η οικογένεια γευμάτιζε με την χρήση ξύλινου σοφρά. Δεξιά της κυρίας εισόδου υπάρχει ο χώρος με την είσοδο για το υποζύγιο, ο οποίος οδηγεί στη πίσω αυλή με τα τέσσερα στεγασμένα κτίσματα (ντάμια). Ένας χώρος για την αποθήκευση ελαιόλαδου και κρασιού (κατώι), ο ορνιθώνας (κουμάσι), ο ξυλόφουρνος και ο σταύλος, τυπικό μοτίβο κατοικίας του περασμένου αιώνα που εξυπηρετούσε την κυκλική οικονομία. Επίσης, στο ισόγειο υπάρχει η ξύλινη σκάλα που οδηγεί στον πρώτο όροφο, εκεί βρίσκονται το υπνοδωμάτιο, ο χώρος για το εργόχειρο της νοικοκυράς που είχε τον ξύλινο αργαλειό (κρεβατή) και ένας κοινόχρηστος χώρος (χαγιάτι) στον οποίο κυρίαρχη θέση έχει ένα εντοιχισμένο ξύλινο σύνθετο (σερβάντα) με βιτρίνα και ελαφριά ξυλόγλυπτα στοιχεία που σπάνια συναντάται σε αντίστοιχες κατοικίες, καταδεικνύοντας την αισθητικής των ιδιοκτητών του.